1. Theo anh, vì sao khởi nghiệp thường thất bại?
Khởi nghiệp thất bại vì người khởi nghiệp chưa thực sự là “người khởi nghiệp”. Khởi nghiệp đòi hỏi một thứ trí tuệ và kiến thức rất khác so với những thứ chúng ta được trang bị trong nhà trường. Vì thế, bạn có thể có kiến thức, có kỹ năng, có ý tưởng và có vốn để khởi nghiệp, nhưng nếu bạn chưa phải là “người khởi nghiệp” thì bạn vẫn thất bại như thường.
2. Anh nói cụ thể hơn được không?
Người khởi nghiệp đòi hỏi những phẩm chất và kỹ năng rất khác với người làm các công việc chuyên môn. Người khởi nghiệp cũng đòi hỏi một thứ trí tuệ khác so với trí tuệ của sách vở mà bạn được dạy và rèn luyện ở trong nhà trường.
Chẳng hạn, lỳ đòn để vượt qua những bầm dập của cuộc đời, và cam kết máu lửa để đưa các ý tưởng trở thành hiện thực lại là những kỹ năng quan trọng nhất khi khởi nghiệp, chứ không phải kiến thức chuyên môn được dạy ở nhà trường. Hay khả năng ra quyết định thông qua trực giác cũng là một điều không thể bỏ qua, vì khi khởi nghiệp bạn phải làm một thứ hoàn toàn mới, bạn không có đầy đủ thông tin và dữ liệu để phân tích.
Vì thế, nếu không có trực giác tốt, bạn sẽ không thể quyết định chính xác. Nếu không có những thứ này, khi khởi nghiệp bạn sẽ rất dễ rơi vào tình trạng hụt hơi, rối bời, không biết phải đối mặt với mọi việc như thế nào khi nguồn lực vô cùng hạn hẹp, mà tương lai thì không có gì chắc chắn. Bạn sẽ thấy cô đơn, hoang mang bất định và sớm bỏ cuộc.
Vì thế người ta mới nói, chỉ có người khởi nghiệp mới hiểu người khởi nghiệp. Nếu không trực tiếp khởi nghiệp, thì dù có được giải thích kỹ càng, bạn cũng không hiểu hết được.
3. Anh có thể cho ví dụ được không?
Trường học dạy chúng ta về người khác và mọi thứ xung quanh, nhưng lại không dạy chúng ta trả lời câu hỏi “Tôi là ai?”. Từ con vi khuẩn bé tí bé ti đến các thiên hà xa xôi tỷ năm nắm sáng. Nhưng không trường học nào dạy cho bạn biết bạn là ai. Vì trên thực tế, người đưa ra câu trả lời cho câu hỏi “Tôi là ai?” lại chính là bản thân bạn, chứ không phải bất cứ người ngoài nào khác. Nhưng điều oái ăm nằm ở chỗ, không có một cái “Tôi là ai” sẵn có để bạn đi tìm kiếm. Bạn phải tạo ra nó, tức bạn tạo ra chính mình, thông qua lựa chọn và trải nghiệm sống của mình. Những điều này không trường học nào làm thay cho bạn được. Mà cũng hiếm có thầy cô nào để tâm đến những vấn đề này.
Chưa kể, chương trình giáo dục bây giờ đã quá lạc hậu rồi.Trong nhà trường, từ mẫu giáo cho đến đại học, chỉ có giáo viên, không có người khởi nghiệp. Vậy thì hiển nhiên bạn không thể học được các kỹ năng khởi nghiệp ở nhà trường. Mà trường đại học hiện thời, ở khắp mọi nơi chứ không riêng gì ở VN, hướng đến việc đào tạo người làm chuyên môn để phục vụ cho nền công nghiệp, chứ không phải đào tạo người làm chủ. Hệ thống đại học này được thiết kế để phục vụ nền công nghiệp thời kỳ đầu và giữa thế kỷ 20, nhưng giờ sang thế kỷ 21 rồi, mà hầu như không có gì thay đổi.
Vì thế, khi bạn khởi nghiệp, bạn cũng không biết được bạn là ai khi bạn khởi nghiệp. Bạn không hiểu ra rằng, dưới con mắt của thị trường, bạn chính là sản phẩm và dịch vụ mà bạn trình ra. Dưới con mắt của khách hàng, bạn chính là giải pháp mà họ tìm kiếm. Dưới con mắt của nhà đầu tư, bạn chính là món lợi mà bạn có thể mang về… Bạn chính là những thứ đó. Người khác đánh giá bạn cũng thông qua những thứ đó.
Thường thì bạn nhầm lẫn bạn với những gì đang diễn ra bên trong bạn vì thế mà mắc kẹt vào chính những điều đó. Bạn không hiểu ra được thực ra thế giới chẳng quan tâm gì đến những điều đang diễn ra bên trong bạn. Chẳng ai quan tâm chuyến chuyện bạn muốn gì, khát vọng gì, hiểu biết nhiều như thế nào. Họ chỉ quan tâm đến việc bạn làm được gì cho họ, và bạn trình hiện ra cho họ thấy điều đó như thế nào.
Chính vì không hiểu ra những điều đó, nên bạn thất bại. Bạn thậm chí bạn còn không biết vì sao mình thất bại.
4. Nghe có vẻ Triết học nhỉ ?
Thì đúng vậy. “Tôi là ai?” chính là câu chuyện của Triết học. Bạn hiện ra cho thị trường, cho khách hàng, cho đối tác, cho nhà đầu tư… rộng hơn là trình hiện ra cho thế giới như thế nào cũng là câu chuyện của Triết học. Chính vì không được trang bị những nền tảng này mà bạn chông chênh và đổ vỡ giữa chừng. Bạn thất bại không phải vì thiếu kiến thức và kỹ năng, hay thiếu vốn. Bạn thất bại vì bạn chưa phải là người khởi nghiệp. Mà bạn chưa phải là người khởi nghiệp vì bạn chưa chọn trở thành người khởi nghiệp.
Điều này cũng giống như nếu bạn đứng trên bục giảng hàng chục năm, nếu như bạn không chọn trở thành nhà giáo, thì bạn vẫn chỉ là một người dạy học, hoặc một thợ dạy, chứ chưa phải là một nhà giáo đích thực. Hoặc bạn kinh doanh buôn bán hàng chục năm, thạo tính toán lời lãi, nhưng nếu bạn chưa chọn trở thành doanh nhân, thì bạn chỉ là người buôn bán kiếm ăn chứ chưa phải là doanh nhân đích thực.
Trong những công việc có tính cách ổn định lặp đi lặp lại đó, bạn vẫn có thể sống được bằng cách chăm chỉ lấy công làm lãi, bằng kinh nghiệm nhỏ lẻ mà bạn đã tích lũy hoặc kinh nghiệm gia truyền. Nhưng với khởi nghiệp thì không. Thị trường đầy cạnh tranh, không có chỗ cho những ngươi làng nhàng. Khi đó bạn sẽ không đủ xuất sắc. Vì và thế bạn đứt gánh giữa đường. Dù có kiến thức, dù có kỹ năng, dù có ý tưởng, dù có vốn, nhưng vẫn đổ vỡ như thường nếu bạn chưa phải là con người đó, chất người đó, tức bạn không phải là “người khởi nghiệp”. Haizzz…
5. Vậy phải làm gì để trở thành người khởi nghiệp? Nghe qua thấy nhức đầu quá…
Thường thì bạn phải tự trả giá qua nhiều lần thất bại. Những cái giá rất đắt. Nhưng thật may là bạn cũng có thể rút ngắn thời gian, giảm thiểu cái giá phải trả thông qua đào tạo đặc biệt. Ở đó, bạn bắt đầu bằng việc trả lời những câu hỏi cơ bản nhất, như: Tôi là ai? Tôi là ai khi tôi khởi nghiệp? Tôi – Cuộc sống – Cuộc đời có liên hệ gì? Làm thế nào để hiện thực hóa các ý tưởng khởi nghiệp của tôi? Đâu là sứ mệnh cá nhân của tôi? Tôi sẽ làm gì với cuộc đời mình? …
Rất rất nhiều câu hỏi như vậy. Toàn câu hỏi cơ bản và nhức đầu. Nhưng chỉ sau khi giải quyết rốt ráo những câu hỏi này, bạn mới biết bạn là ai, người mà bạn chọn để trở thành là gì.
Khi đó hoặc là bạn dừng lại, không khởi đi theo con đường khởi nghiệp nữa. Điều này chẳng có gì xấu. Hoặc sau khi đã thấu hiểu, bạn lựa chọn để trở thành người khởi nghiệp. Bạn tạo ra chính mình thông qua lựa chọn chân thật của mình. Chỉ sau đó bạn mới có thể khởi nghiệp thành công.
6. Vì sao trả lời được “Tôi là ai?” lại quan trọng như vậy?
Vì khi bạn không biết mình là ai thì mọi sự cố gắng của bạn đều trở nên vô nghĩa. Điều này cũng giống như khi bạn đi mà không biết đích đến, thì cho dù cố gắng đến bao nhiêu, nguồn lực dồi dào đến thế nào đi chăng nữa, bạn vẫn không thể đến đích.
Trong trường hợp này, nếu bạn không phải là người khởi nghiệp thì không có cách nào để bạn khởi nghiệp thành công. Mà để trở thành người khởi nghiệp, bạn phải biết được “Tôi là ai?” trước hết.
7. Vậy tôi phải mất bao lâu để trả lời các câu hỏi này?
Thường thì nhiều năm, có khi lên đến hàng chục năm. Nhiều người đến cuối đời vẫn chưa biết được mình là ai và mình sinh ra để làm gì. Cả đời cứ vất vưởng nhìn thời gian và đời mình trôi qua phí hoài. Đó là lý do vì sao rất ít khi khởi nghiệp lại thành công ở ngay lần đầu tiên. Đơn giản vì ở lần đầu tiên đó, bạn chưa được tôi luyện để trở thành “người khởi nghiệp”.
Haizzz…. Sống trên đời, biết được “Tôi là ai?” đã khó, biết được “Tôi là ai khi tôi khởi nghiệp?” còn khó hơn. Cộng thêm nhiều yếu tố tác động khác nữa, nên tỷ lệ thành công trong khởi nghiệp thường rất thấp, và người khởi nghiệp thường thất bại nhiều lần trước khi thành công. Điều này cũng dễ hiểu vì sau nhiều lần thất bại, họ được tôi rèn để trở thành “người khởi nghiệp”, nên thành công.
Với người VN chúng ta thì điều này càng trầm trọng. Với người phương Tây, Triết học ăn vào máu từ bé, nên họ có thói quen chất vấn và lựa chọn. Còn chúng ta thì không. Tuổi trẻ chúng ta thường hời hợt, phấn đấu trở thành con ngoan trò giỏi. Mà nếu chỉ con ngoan trò giỏi thì cũng chỉ như thầy cô và bố mẹ mình, chứ khó lòng làm ra cái gì đó mới.
Vì thế, hết lớp này đến lớp khác, quanh năm chỉ mải mê ăn nhậu, tán gẫu, lang thang cafe và trà đá vỉa hè. Cứ dạo một vòng quanh các công sở và cổng trường đại học là đủ thấy.
Vậy nên tuổi trẻ chúng ta rất hời hợt. Chúng ta học mà không biết học để làm gì, làm mà không biết vì sao mình làm. Vậy nên nó không hiệu quả. Thực tế cho thấy, mỗi khi người VN trả lời được những câu hỏi này, như khi bị dồn đến đường cùng, hay khi có giặc ngoại xâm, thì họ trở nên rất mạnh. Vì khi đó họ có mục tiêu, họ biết được họ là ai, họ sống để làm gì. Nhưng ra khỏi hoàn cảnh đó là xong. Lại lè phè như cũ. Một phần quan trọng là vì không có thói quen tự vấn những câu hỏi cơ bản của cuộc sống, không có Triết học, không có tư tưởng chống đỡ.
8. Nếu chưa phải là “người khởi nghiệp” mà lao đầu vào khởi nghiệp ngay, thì ngoài trả giá về thời gian, tôi còn phải trả gì khác nữa?
Đi kèm với thời gian thường là tiền bạc, sức khỏe và niềm tin vào chính bản thân mình. Khi chưa phải là người khởi nghiệp mà bạn đã lao đầu vào khởi nghiệp thì sạt nghiệp ngay cũng là điều dễ hiểu. Vậy nên có người đã cảnh báo: Khởi nghiệp ngay, sạt nghiệp luôn!
Mà không chỉ mất thời gian, tiền bạc và sức khỏe, bạn còn mất niềm tin vào chính bản thân mình. Bạn sẽ chán nản và bỏ cuộc. Bạn sẽ vật vã ngày-qua-ngày trong sự dằn vặt, rối bời. Tâm trạng này chỉ những người đã khởi nghiệp và thất bại mới hiểu được
Nguồn : StartUp Academy Vietnam
